De laatste jaren hoor je ongetwijfeld het woord ‘energietransitie’ met grote regelmaat vallen. Het is onderwerp van gesprek tijdens diverse talkshows, het is een buzzwoord op social media en diverse blogs en ook in de politiek hoor je het begrip continu. Ik schrijf ook al jaren over de energietransitie, maar zonder hier eigenlijk een duidelijke uitleg over te geven. Want wat is nu eigenlijk die energietransitie? En waarom gaat dit ons allemaal iets aan? Dat leg ik in dit artikel heel graag uit.
Fossiele brandstoffen
Al decennialang maken wij, voor onze olie- en elektriciteitsbehoefte, volop gebruik van aardgas, aardolie en steenkool. Deze grondstoffen noemen we ook wel fossiele brandstoffen omdat ze zijn ontstaan uit plantaardige en dierlijke resten uit een heel ver verleden van de aarde. De organische resten bevatten veel geconcentreerde koolstof en zijn daarom heel geschikt gebleken als brandstof. En daar hebben we dankbaar gebruik van gemaakt. Jarenlang leek de wereld te worden gedomineerd door de zoektocht naar olie en gas, het verkrijgen van deze grondstoffen en het politieke spel hier omheen. Maar dit spel lijkt tot een eind te komen.
Fossiele brandstoffen zijn namelijk erg slecht voor ons milieu gebleken. Niet alleen heeft het winnen van olie, gas en steen- en bruinkool steeds ingrijpendere gevolgen voor mens, dier en milieu, maar ook het gebruik van de fossiele brandstoffen zelf heeft teveel negatieve gevolgen om op dezelfde voet verder te gaan. Door de verbranding van deze koolstof komt er namelijk veel CO2 vrij en dit heeft een enorme impact op ons klimaat. De temperatuur loopt op, de zeespiegel stijgt, gletsjers smelten en wereldwijd kampen we met steeds meer extreem weer. Daarbij worden bij de verbranding diverse andere schadelijke stoffen uitgestoten die schadelijk zijn voor onze gezondheid. Genoeg redenen dus om af te stappen van het gebruik van fossiele brandstoffen. En gelukkig zijn er ook genoeg alternatieven.
Duurzame energie
Er zijn volop alternatieven voor fossiele brandstoffen. Veel van deze duurzame bronnen van energie noemen we ook wel hernieuwbare energie. Hernieuwbaar omdat het energiebronnen zijn die onuitputtelijk zijn. In tegenstelling tot fossiele brandstoffen kunnen zonne-energie en windenergie niet opraken. De wind zal blijven waaien en de zon blijft voorlopig nog wel schijnen. Zonne- en windenergie zijn steeds populairder aan het worden. Veel mensen en bedrijven plaatsen zonnepanelen op hun daken en de windmolenparken nemen wereldwijd steeds meer toe. Zonne-energie en windenergie hebben duidelijk de toekomst.
Maar er zijn meer alternatieve bronnen van energie. Wat dacht je bijvoorbeeld van waterkracht, biomassa, kernenergie, waterstof en aardwarmte? Je hoort er misschien een stuk minder vaak iets over, maar dat maakt ze niet minder belangrijk. Ook met deze vormen van energie wordt volop geëxperimenteerd. En niet zonder succes. Zo rijden steeds meer bussen op waterstof, wordt aardwarmte vaak toegepast om kassen te verwarmen en kunnen waterkrachtcentrales enorme hoeveelheden energie opwekken. Elke vorm van energie heeft wel zo zijn voor- en nadelen. Zo hebben veel mensen problemen met windmolens die het landschap vervuilen, kunnen waterkrachtcentrales een negatief effect op het milieu hebben vanwege de verstoring van het lokale ecosysteem en we weten dat kernenergie al lange tijd erg omstreden is. Het gebruik van duurzamere energie is dus misschien niet altijd zo onomstreden en eenvoudig als het lijkt.
De energietransitie
De energietransitie waar men het steeds over heeft is de overgang naar een ander energiesysteem. In plaats van fossiele brandstoffen te gebruiken voor onze energiebehoefte wordt de overstap gemaakt naar duurzamere vormen van energie. Energie die niet eindig is en die niet ons klimaat aantast. Je kunt je voorstellen dat dit niet van de één op de andere dag geregeld is. We zijn al zo lang afhankelijk van fossiele brandstoffen dat het voor veel bedrijven, overheden en particulieren best een ommezwaai is. De realisatie dat het anders moet is er steeds meer, maar hoe gaan we dat aanpakken?
Zoals ik eerder al uitlegde is er af en toe best wat discussie over welke soorten duurzame energie ons in de toekomst het meeste profijt zullen geven. Sommige vormen van energie zijn op korte termijn te realiseren en maken de transitie een stuk vlotter, maar hebben wellicht teveel negatieve consequenties om echt een oplossing te bieden. Denk bijvoorbeeld aan kernenergie. Kernenergie is volgens sommigen de toekomst. Het is schoon, effectief en relatief goedkoop. Maar wat doen we met het radioactieve afval? En wat als er weer een groot ongeluk gebeurt zoals toentertijd bij Fukushima? Maar laten we niet vergeten dat er ook op dit gebied allerlei ontwikkelingen gaande zijn. Zo wordt er volop geëxperimenteerd met thorium als vervanging van uranium voor kerncentrales. Thorium is overvloedig aanwezig op aarde, is goedkoop, laat geen schadelijk kernafval achter en is een stuk veiliger en aanzienlijk minder radioactief dan uranium. Is kernenergie dan wellicht toch de oplossing? Of ligt de toekomst toch bij andere vormen van duurzame energie die wat meer inspanning, concessies, tijd en investering vergen maar minder risico’s met zich meebrengen, zoals zonne- en windenergie?
Wat kunnen we doen?
Gelukkig zijn er volop plannen om deze energietransitie door te zetten. Het besef dat een grootschalige verandering in ons energielandschap nodig is, is de laatste jaren wel doorgedrongen. Energieleveranciers investeren steeds meer in duurzame energieprojecten, organisaties streven ernaar om klimaatneutraal te zijn en ook overheden zetten zich in voor de energietransitie. In de Nederlandse Klimaatwet zijn nationale doelen opgesteld om de CO2-uitstoot terug te dringen en het kabinet te verplichten een klimaatplan op te stellen. En in 2018 is in Nederland het Klimaatakkoord opgesteld. Dit zijn concrete afspraken tussen organisaties, bedrijven en overheden in ons land om tussen nu en 2030 de uitstoot van CO2 met 49% te verminderen ten opzichte van 1990. Het uiteindelijke doel is om in 2050 vrijwel helemaal CO2-neutraal te zijn. Om deze doelen te bereiken zal iedereen samen moeten werken. Ook jij kunt veel doen om jouw huis te verduurzamen. Ik deel vaak tips voor duurzaam wonen en (ver)bouwen en vanuit de overheid zijn er voor de verduurzaming van woningen diverse subsidies verkrijgbaar. Zo kan iedereen zijn of haar steentje bijdragen aan de energietransitie.
Dit artikel is geschreven in samenwerking met Feenstra. Lees voor meer informatie mijn disclaimer.
De huidige energietransitie is niets nieuws. In de 50tiger jaren toen er aardgas in Groningen werd gevonden was steenkool de belangrijkste energie drager. het werd overal voor gebruikt. Maar aardgas was veel schoner dus ging Nederland massaal over op aardgas. Er was zoveel aardgas dat we het op grote schaal hebben geëxporteerd zodat ook omliggende landen deze transitie konden maken. Aardgas was veel schoner met veel minder luchtvervuiling. Plus dat onze steenkoolmijnen nauwelijks nog konden concurreren. Daar moest geld bij. Maar aardgas leverde geld op. De staat verdiende miljarden die vrolijk werden uitgegeven. Nu is het tijd voor een volgende transitie. Zeggen dat dit niet kan of onbetaalbaar is snijdt geen hout. Nederland is veel rijker dan in de 50tiger jaren. Heeft veel meer kennis in huis en vooral de staat verdient niet zo heel veel meer aan aardgas. Dus stap voor stap gaan we verder de goede richting op.
Helemaal mee eens. We weten hoe we vooruit moeten, we weten dat het de investering dubbel en dwars waard is en er zijn genoeg partijen die het voortouw nemen. Hopelijk bereiken we snel dat kantelpunt.