Zelfsabotage is niemand vreemd. Rationeel weten we allemaal wat goed voor ons is, maar het in de praktijk brengen is van een heel ander niveau. Angst, gemakzucht, financiële onzekerheid, luiheid en onzekerheid zitten ons in de weg bij het kiezen van nieuwe uitdagingen en het veranderen van onze gewoontes. Dat kan op grote schaal, bijvoorbeeld bij het veranderen van carriere of het aangaan van een nieuwe relatie, maar het is al zichtbaar in de kleinste dingen die we doen op dagelijkse basis. We pakken de auto om naar ons werk te gaan. We eten een zak chips leeg als we ‘s avonds een filmpje kijken en in plaats van aan jouw scriptie te werken, scroll je door je social mediafeed. Veel van onze dagelijkse gewoontes zijn zó vanzelfsprekend dat we ze niet eens meer bevragen. En hier maken we eigenlijk al onze eerste fout. Want dat iets een gewoonte is, betekent niet dat het ons ook daadwerkelijk dient.
Dingen zoals ze zijn
Even een heel simpel voorbeeld van een niet-functionele gewoonte waar ik vorige week zelf op stuitte. De pot met thee stond lange tijd in mijn keuken helemaal achteraan op het dienblad. Elke keer dat ik een kop thee zette, en dat is zo’n 4 keer per dag, moest ik de pot achter alle andere spullen op het dienblad pakken. Hierbij stootte ik regelmatig tegen andere dingen aan en elke keer weer was het een bron van irritatie. Daarbij kon ik slecht zien wanneer de thee op begon te raken. Kort gezegd: de positie van de pot diende mij niet, maar omdat het ‘nu eenmaal’ daar stond, kwam het ook niet direct in mij op om dit te veranderen. Dit is een klein en onschuldig voorbeeld, maar dit soort gewoontes sluipen en continu in en zorgen ervoor dat we dagelijks leven met veel dingen die ons helemaal niet dienen. Het is misschien maar een klein voorbeeld en dit zal geen grote impact hebben op ons dagelijks functioneren, maar de locatie van die pot zorgde wel elke dag voor frustratie, geheel onnodig. Overbodig om te zeggen dat ik de pot nu wel heb verplaatst.
Dagelijkse gewoontes
Zo subtiel als de frustratie over de theepot was, zo werken ook veel andere gewoontes door op ons dagelijks leven. De gewoontes zijn zo sterk en zo onopvallend dat we ze niet eens bevragen, maar hun impact op ons leven is veel groter dan we denken. Denk bijvoorbeeld eens aan de weekboodschappen. Veel mensen rennen door de supermarkt met een lijstje en bevragen in de meeste gevallen niet eens meer de keuzes die ze maken. Het type brood, het broodbeleg, het toiletpapier, de koffie, het snoep: alle keuzes worden bijna op automatische piloot gemaakt. We staan maar zelden twijfelend voor het schap onze keuzes te bevragen. Dat is namelijk niet efficiënt en tijd is alles, niet waar? Toch kan het geen kwaad om echt eens alle keuzes in de supermarkt onder de loep te nemen. Waarom kies je voor dat merk? Waarom kies je niet voor de volkoren optie? Waarom kies je niet voor een gezondere snack? Door je dagelijkse keuzes te bevragen, zet je de eerste stap naar een gezondere lifestyle. Door onnadenkend de weekboodschappen te doen, ben je dus eigenlijk, zonder dat je het door hebt, bezig met zelfsabotage. Elke keer opnieuw. Je wilt wel gezonder eten, maar door de keuzes voor de boodschappen op de automatische piloot uit te voeren, werk je niet actief aan een gezondere lifestyle.
Zelfsabotage
Maar zelfsabotage kan ook op veel grotere schaal plaatsvinden. We kennen het vooral onder ‘leuke’ titels als soggen. We weten vaak wel wat we moeten doen om vooruit te komen, maar we zijn te lui of te ongemotiveerd om onszelf ertoe aan te zetten. Vaak spelen factoren als angst en onzekerheid hier ook een rol in. Omdat we bang zijn om te falen, beginnen we er maar gewoon niet aan of leveren we slecht werk af. Dan kunnen we altijd terugvallen op de overtuiging ‘ik deed ook niet echt mijn best’ en kun je met een gerust hart dromen van wat je écht wilt doen zonder dat je bang hoeft te zijn hierin te falen. Wil je graag journalist worden, maar heb je nog nooit een stuk ingestuurd en hoop je op een miraculeuze ontdekking van een grote krant? Dan is de kans op succes nihil, maar kun je altijd zeggen dat je ‘gewoon niet ontdekt bent’. Wil je graag gezonder gaan eten, maar heb je nog niets aan het dagelijks menu of de boodschappen veranderd? Dan kun je zeggen dat je weinig geld, weinig tijd of weinig medewerking van het gezin krijgt. Maar daar heb je uiteindelijk alleen jezelf mee.
Bewustwording
Uiteindelijk ben jij altijd degene die slechter wordt van dit gedrag, dus is het essentieel om je bewust te worden van zelfsabotage en hiertegen in opstand te komen. Tenminste, als je serieus bent over het vooruit willen komen. Je wordt je bewust van je eigen sabotage door gewoontes onder de loep te nemen. Dienen de dingen die je dagelijks doet je eigenlijk nog wel en zijn ze in lijn met wat je uiteindelijk wilt bereiken? Werk je elke dag wel écht aan jouw droom of schuif je actie ondernemen steeds naar voren? Als je merkt dat je jezelf in de weg zit, is het belangrijk om jezelf af te vragen waarom dit is. Waar ben je bang voor of onzeker over? Door jouw onzekerheden tastbaar te maken, kun je hier actief mee aan de slag.
Tips tegen zelfsabotage
Gewoontes die erin zijn geslopen zijn niet altijd eenvoudig om te doorbreken. Daar ben ik heel eerlijk over. Maar de wil om te veranderen is een goede eerste stap en bewustwording is essentieel. Zodra jij je bewust bent van hoe en wanneer je jezelf saboteert, kun je werken aan een verandering van mindset en gerichte actie. Besef allereerst dat angst, onzekerheid, frustratie en onwil er allemaal bijhoren. Dat ervaart iedereen zo nu en dan, maar het zou geen reden moeten zijn om niet vooruit te komen. Natuurlijk is het soms makkelijker om te kiezen voor een snelle snack, om in bed te blijven liggen of om de sportschool een weekje over te slaan. Dat ervaren we allemaal wel eens. Maar om doelen te bereiken zul je jezelf moeten kunnen motiveren. Bepaal wat je doelen zijn en concretiseer deze zoveel mogelijk. Zijn de doelen erg abstract of erg groot? Verdeel ze dan in subdoelen zodat je regelmatig een kleine overwinning kunt vieren en gemotiveerd blijft. Wil je bijvoorbeeld gezonder gaan leven? Bepaal dan wat gezond leven voor jou inhoudt en verbind hier concrete acties aan. Ga bijvoorbeeld voortaan één keer per week hardlopen, eet elke dag twee stuks fruit of eet één dag per week geen vlees. Houdt de acties positief en vier de kleine overwinningen. Zo houd je jezelf gemotiveerd en werk je elke dag meer toe naar jouw uiteindelijke doel.
Vertel eens eerlijk (aan mij of aan jezelf): hoe saboteer jij jezelf? Wat zou je echt dolgraag willen en op welke manier (bewust of onbewust) werk jij jezelf hierin tegen?