Jarenlang was ‘feminist’ een vies woord. Een feminist was een vrouw met kortgeknipt haar in een onflatteuze tuinbroek die de barricades opging om het minste of geringste. Ze was een lesbische mannenhater die niet streefde naar gelijke rechten, maar mannen enkel wilde wegzetten als tweederangsburgers. Hoezeer dit beeld ook niet juist bleek te zijn, men bleef er toch lange tijd aan vasthouden en vrouwen vreesden het woord feminist en wilden hier niet mee geassocieerd te hoeven worden. Gelukkig wordt de laatste jaren de term feminist weer heroverd en staat deze, zoals dit ooit bedoeld is, voor het streven naar emancipatie en gelijke rechten. Hoera voor de geëmancipeerde vrouw!
Of het nu Beyoncé is, Emma Watson of Taylor Swift: feminisme is hot en steeds meer vrouwen spreken zich uit over gelijke rechten en komen op voor zichzelf en voor andere vrouwen. Een stralend rolmodel dat korte metten maakt met onzin en ongelijkheid maakt feminisme populair in een heel nieuwe generatie en met de boodschap dat vrouwen elkaar toch vooral bij moeten staan ontstaat een steeds sterker netwerk van vrouwen die voor zichzelf en voor anderen opkomen. Gelukkig maar, want alhoewel we als vrouwen een behoorlijk eind zijn gekomen valt er nog veel winst te behalen. Ja ik weet: in sommige landen hebben vrouwen het veel erger. In sommige landen worden vrouwen nog steeds als inferieure wezens beschouwd en mogen vrouwen zelfs niet autorijden, niet stemmen of niet zonder begeleiding erop uit. Dit is verschrikkelijk en dit moet en kan anders, maar dat het elders nog erger gesteld is met de positie van de vrouw betekent natuurlijk niet dat kleinere ongelijkheden niet relevant zijn. Alleen al het feit dat nog steeds veel te veel vrouwen te maken krijgen met seksueel geweld, dat het nog steeds erg moeilijk wordt gemaakt om een gezin met een carrière te combineren en dat er nog steeds ontzettend scheve kledingvoorschriften zijn voor jonge vrouwen geeft al aan dat actie en verzet nog steeds hoognodig is.
Nu zal ik de laatste zijn die zegt wat een vrouw moet doen of laten. Iedereen is vrij om te doen of laten wat zij zelf willen, zolang dit niemand schade berokkent en ze zich er prettig bij voelen. Ik ben dus ook fervent tegenstander van het wegzetten van hele groepen vrouwen omdat ze te dik of te mager zijn, hun kind naar de opvang brengen of juist thuis blijven, borstvoeding geven of kiezen voor flesvoeding of ervoor kiezen om wel of niet ontbloot op de cover van een tijdschrift te staan. Ieder zijn ding en dat je bepaalde keuzes maakt stelt nog niet dat je een betere of slechtere vrouw/moeder/feminist bent. Feminisme staat voor mij vooral gelijk aan keuzevrijheid: de mogelijkheden zijn er volop en het is aan de vrouw in kwestie om te kiezen welk pad zij kiest. Waar ik echter wel in steeds grotere mate een afkeer van krijg is de manier waarop wij vrouwen onszelf en andere vrouwen devalueren. Niet altijd met opzet, al zijn er ook zeker individuen die er een sport van maken om iedereen te bespotten die niet voldoen aan een bepaalde visie. Ik doel meer op de kleine dingetjes die we zeggen en doen in het dagelijks leven die ervoor zorgen dat we onbedoeld onszelf en andere vrouwen klein houden. Om elkaar in de waarde te laten en te ondersteunen in deze toch al harde wereld moeten we onszelf en elkaar serieus nemen. Om dit te doen moeten we toch vooral stoppen met de volgende dingen. Dingen die we onszelf aangeleerd hebben of patronen die er zo zijn ingeprent of ingesleten dat we het vaak niet eens meer doorhebben.
#1 Jezelf en jouw woorden ondermijnen
Taal is o zo belangrijk en vaak beseffen we niet hoezeer we onszelf al tekort doen in ons alledaags taalgebruik. Om dit punt te illustreren leg ik uit hoe wij onze eigen uitspraken op dagelijkse basis ondermijnen.Het begint al als we een uitleg geven of een statement maken. Wij vrouwen hebben de neiging om na een verhaal af te sluiten met de zin ‘snap je?’ of ‘vind je niet?’. Heel sociaal natuurlijk, het zal maar eens gebeuren dat de boodschap niet helemaal is overgekomen, maar onbewust ondermijnen we met zo’n afsluiter het hele verhaal dat we daarvoor hebben gehouden. Met zulke zinnen vraag je namelijk subtiel naar validatie van de luisteraar en dat zou toch helemaal niet nodig hoeven zijn? Als je weet waar je het over hebt of jouw mening zojuist hebt geuit heb je hiervoor toch geen validatie nodig vanuit een ander? Natuurlijk is het niet de bedoeling dat je niet meer openstaat voor een dialoog of input van een ander, maar er zijn andere manieren om hierom te vragen zonder je eigen woorden te ondermijnen.
#2 Verkleinwoorden gebruiken voor jezelf of jouw functie
Het schijnt een typisch vrouwelijk verschijnsel te zijn om te pas en te onpas verkleinwoorden te gebruiken. Wederom niets mis mee, tenzij het jezelf of jouw functie vermindert in aanzien.Een voorbeeld. Je kunt jezelf presenteren als onderneemster met een eigen bedrijf, of jezelf neerzetten als onderneemster met een eigen bedrijfje. Wie zullen ze serieuzer nemen? Zolang jij jouw bedrijf een bedrijfje noemt, jouw winkel een winkeltje noemt en consequent jouw wensen en ondernemingen kleiner maakt dan ze werkelijk zijn zal de buitenwereld deze ook als zodanig beschouwen.
#3 Jezelf een meisje noemen
Dit is een lastige en valt deels onder de vorige categorie, maar verdient toch extra uitleg. Ik noem mijzelf altijd een meisje. Een vrouw heb ik me nooit echt gevoeld, zelfs niet nu ik getrouwd ben en twee kinderen heb. Vrouw klinkt zo volwassen, zo gevestigd, zo… serieus. Meisje klinkt wat toegankelijker, wat speelser, wat jonger. Het geeft echter ook aan dat je jezelf wellicht niet zo serieus neemt. Heb je ooit een man zichzelf een jongen horen noemen op z’n dertigste? Heb je ooit op de werkvloer gehoord dat ze die manager een meisje noemden? Het klinkt heel onschuldig, maar naar jezelf refereren als meisje heeft zoveel meer om het lijf en zoveel meer consequenties en dat begin ik pas sinds kort te beseffen, sinds ik de ontzettend interessante video ‘Girl vs. Woman: why language matters‘ van Mayim Bialik heb gezien over dit onderwerp. De termen #girlboss en #girlpower zijn hierin weer een vreemde eend in de bijt. Enerzijds zijn de termen empowering voor meisjes en vrouwen overal, anderzijds legt het wel juist de nadruk op het vrouw zijn en het behalen van bepaalde doelen en een bepaalde status. Maar misschien is dat juist wat nodig is?
#4 Sorry zeggen voor alles
Ieder welopgevoed persoon bied zijn excuses aan als ze per ongeluk tegen iemand aanstoten, iemand kwetsen of iets verkeerds hebben gedaan. Sorry kunnen zeggen is een teken van inzicht en volwassenheid, in de meeste gevallen. Het wordt echter problematisch als je om werkelijk alles jouw excuses aanbiedt, zelfs als het niet jouw schuld is of als er helemaal geen excuses nodig zijn. Toch zijn er een heleboel vrouwen die te pas en te onpas hun excuses aanbieden. Als er tegen ze op wordt gebotst in de winkel zeggen vrouwen vaak ‘sorry’, als ze een vraag stellen beginnen ze deze vaak met ‘sorry’ en zelfs als ze hoesten of niezen zeggen ze ‘sorry’. Jaren geleden kwam ik tot de ontdekking dat ik mezelf werkelijk waar de hele dag door aan het excuseren was voor allerlei zaken waar dit helemaal niet voor nodig is en het voelde na dit besef aan alsof ik mijn excuses aan het aanbieden was om het feit dat ik überhaupt bestond. Alhoewel er ogenschijnlijk weinig kwaad schuilt in deze gewoonte meet je jezelf hiermee wel een onderdanige houding aan. Te pas en te onpas sorry zeggen dwingt weinig respect af en kan zelfs onbewust doorwerken en iemand een ‘zwak’ imago geven. Sinds die tijd let ik hierop en wederom lijkt het iets te zijn dat voornamelijk vrouwen zichzelf hebben aangeleerd. Laten we er gewoon eens met stoppen en alleen sorry zeggen als we oprecht iets hebben om ons voor te verontschuldigen.
#5 Jezelf distantiëren van andere vrouwen
Toen ik nog jonger was maakte ik me hier veelvuldig schuldig aan. Ik had veel mannen als vrienden en er werd flink tegen mij geklaagd over vriendinnetjes en andere vrouwen. Ik wilde vooral ‘one of the guys’ zijn en niet horen bij die groep ‘zeurende’ vrouwen. Maar al te vaak werd er tegen mij gezegd ‘maar jij natuurlijk niet’ en ‘waarom zijn zij niet zoals jij?’ en ik was er trots op. Ik werkte er zelfs aan mee en wilde niet geassocieerd worden met die ‘typische’ vrouwen. Ik besefte helemaal niet hoezeer ik hiermee andere vrouwen afviel en hoe ik, net als die mannen, meewerkte aan het afschilderen van vrouwen als hysterische, irrationele wezens. In mijn queeste om geaccepteerd te worden door de mannen deed ik vrouwen overal, en vooral ook mijzelf, ernstig teniet. Sinds ik dit besef let ik hier enorm op en gebeurt het mij niet meer dat ik over de rug van andere vrouwen mezelf een bepaalde status aanmeet. We horen elkaar op te beuren, te ontzien, begrip te tonen voor situaties die maar al te vaak herkenbaar zijn en vooral elkaar te ondersteunen.