De circulaire economie

Vorige maand liet ik jullie kennismaken met het ontzettend mooie duurzame centrum BlueCity in Rotterdam. In het oude tropisch zwemparadijs Tropicana aan de Maasboulevard in Rotterdam is een creatieve hub opgezet waar ongeveer 50 ondernemers en creatievelingen zich hebben verzameld om van 12.000 m2 tropisch zwemparadijs een duurzaam netwerk te maken en waar de term circulaire economie centraal staat. De laatste jaren hoor je steeds meer over de circulaire economie en deze term zal ook steeds belangrijk worden. Maar wat is de circulaire economie nu precies? Vandaag leg ik je uit wat de circulaire economie inhoudt en hoe deze tot nu toe al wordt vormgegeven in ons land.

Om te begrijpen wat de circulaire economie inhoudt is het belangrijk om te weten dat we momenteel leven in een economisch systeem dat toch vooral lineair te noemen is: (fossiele) grondstoffen worden gewonnen, bewerkt en verwerkt tot producten die aan het eind van de rit voor afval zorgen. Omdat dit systeem grondstoffen benut maar niet hergebruikt leidt dit systeem onherroepelijk tot uitputting van bronnen. Daarnaast zorgt het systeem voor vervuiling van de grond, het water en de lucht. Dit systeem is op de lange termijn dus niet houdbaar en schreeuwt om een alternatief. Dit alternatief is de circulaire economie: een systeem waarin ketens worden gesloten.

De meest toegankelijke en toegepaste manier om toe te werken naar een meer circulaire economie in ons land is door hergebruik te implementeren en stimuleren, zowel bij bedrijven en overheden als bij burgers. Dit zou je ook wel als de eerste stap kunnen zien. Hierbij worden zoveel mogelijk producten gerecycled zodat grondstoffen weer hergebruikt kunnen worden. Wanneer er dan toch nieuwe grondstoffen nodig zijn kunnen deze op een duurzamere manier worden gewonnen zodat er minimale impact is op de omgeving en het milieu. Dat de Nederlandse overheid hier al groots op heeft ingezet moge duidelijk zijn. De overheid heeft een rijksbreed programma opgesteld om toe te werken naar een circulaire economie en hoopt dat de Nederlandse economie in 2050 circulair is. Om dit te bewerkstelligen wordt er in ons land steeds meer gewerkt aan recycling en wordt bewustwording en participatie flink gestimuleerd onder bedrijven en burgers. Alhoewel dit natuurlijk een stap in de goede richting is zal het niet genoeg zijn om te kunnen spreken van een circulaire economie.

Voor verdere verduurzaming van de ketens en meer verantwoorde omgang met grondstoffen is het net zo relevant dat er aan het begin van het productieproces al wordt stilgestaan bij de duurzaamheid van het product: zowel bij de productie zelf als bij de levensduur. Factoren om hierbij in overweging te nemen zijn, naast de duurzaamheid van de gebruikte grondstoffen, ook arbeidsomstandigheden en milieu impact van het productieproces. Ook ligt er een verantwoordelijkheid bij de producent om bij productie al stil te staan bij de levensduur en het hergebruik van de grondstoffen. Als je bij voorbaat namelijk al in overweging neemt dat het product lang mee zal moeten gaan of uiteindelijk wordt omgezet in individuele grondstoffen kan het product hierop aangepast worden. Een goed voorbeeld hiervan is Project 20/20 in Hoofddorp: een nieuwbouwproject waar duurzaamheid en cradle to cradle design voorop staat. De grondstoffen en zelfs meubels in de gebouwen worden hier zo gebruikt dat ze na hun levensduur eenvoudig weer door de betreffende leverancier opgehaald kunnen worden en hergebruikt kunnen worden.

Een ander voorbeeld, wellicht minder voor de hand liggend, maar net zo relevant, is Bundles: een abonnement op een wasmachine. In plaats van het aanschaffen van een wasmachine of een droger maakt Bundles het mogelijk een apparaat te ‘lenen’ met een abonnement. Dit biedt een duurzame en praktische oplossing voor onze huidige wegwerpcultuur omdat de dienst gebruik maakt van wasmachines die lang meegaan, duurzaam zijn in gebruik en na hun levensduur gedemonteerd kunnen worden zodat de machine in delen opnieuw gebruikt kan worden. Door meer producten op deze manier aan te bieden en reparatie van goederen eenvoudiger mogelijk te maken wordt de wegwerpcultuur tegengegaan en is het voor fabrikanten uiteindelijk meer lonend om producten te maken met een lange levensduur en een duurzaam karakter.

Het van meet af aan duurzaam opzetten van een product of dienst wordt steeds gebruikelijker in onze veranderende consumptiecultuur. Dit zie je bijvoorbeeld terug bij startups als Gerrard Street, producent van de modulaire koptelefoon. Deze koptelefoon is te leasen in plaats van te koop en is modulair. Als een onderdeel defect is kun je deze eenvoudig zelf demonteren en het defecte onderdeel vervangen. Dit alles zit bij de prijs inbegrepen dus het is ook in het belang van de makers zelf om een zo duurzaam en robuust mogelijk product te leveren. Modulair design zien we in steeds meer producten terug, zo ook in mobiele telefoons, meubels en zelfs huizen. Het lijkt hét antwoord te zijn op de wegwerpcultuur.

Dat de circulaire economie als volledige vervanging van de lineaire economie in ons land, en andere landen, nog een hele weg te gaan heeft zal niet als een verrassing komen. Toch zijn er op kleinere schaal al initiatieven die aantonen op wat voor creatieve manieren een circulaire economie kan worden vormgegeven. Ik sprak al kort over BlueCity in Rotterdam waar een groep ondernemers met elkaar samen werken aan innovatie en hergebruik. Koffieprut van het restaurant wordt gebruikt om oesterzwammen op te kweken, de bijenwas van de stadsimker wordt gebruikt door de meubelmakers en het mycelium van de oesterzwammenproducent wordt gebruikt om duurzaam verpakkingsmateriaal te ontwikkelen. Op meer manieren en door meer ondernemingen in ons land wordt er steeds creatiever omgegaan met producten en grondstoffen waar een overvloed aan is. Zo wordt er gewerkt aan wegen gemaakt van plastic afval, huizen met muren van autobanden en actief gezocht naar toepassingen voor de grondstoffen van gerecyclede luiers. Er zijn ideeën in overvloed om grondstoffen te hergebruiken en processen te verduurzamen en als we met z’n allen al deze creativiteit kunnen bundelen komen we ongetwijfeld steeds verder in het realiseren van een volledig circulaire economie.

Bron foto 2: BlueCity
Bron foto 4: Bundles via C.ingdom