Hoewel wij er thuis al jaren op letten lijkt er slechts sinds kort pas aandacht te zijn in de media en politiek voor de enorme hoeveelheid hormoonverstorende stoffen in de gebruiksvoorwerpen die we hier in Nederland dagelijks gebruiken. Het flesje water waar we uit drinken, de vaatwasser die we gebruiken, de bank waar we op zitten, het speelgoed van onze kinderen en de cosmetica die we dagelijks gebruiken zitten vol met schadelijke stoffen en er wordt langzaamaan steeds meer bekend over de schadelijke gevolgen van deze stoffen. Reden genoeg dus om eens in een uitgebreid artikel uit te leggen wat de hormoonverstorende stoffen Bisphenol A, parabenen en ftalaten precies zijn en hoe we deze hormoonverstorende stoffen, in het professionele circuit ook wel Endocrine Disrupting Chemicals (EDCs) genoemd, het beste kunnen vermijden in ons dagelijks leven.
De hormoonverstorende stof Bisphenol A, beter bekend als BPA, is een chemische stof die in veel verpakkingen en producten zit als onderdeel van plastic. Je vindt BPA onder andere in waterflessen, coating in blikken, electronica, babyflesjes, speelgoed en bouwmaterialen. Als je teveel binnenkrijgt van deze stof kan dit de hormoonhuishouding verstoren met eventuele gevolgen voor de vruchtbaarheid. De stof wordt ook gelinkt aan diverse soorten kanker, obesitas, ADHD en diabetes. Alhoewel er een Europese norm is voor blootstelling aan deze stof is dit natuurlijk in het dagelijks leven moeilijk te reguleren en is vermijding van de stof, vooral voor baby’s en kleine kinderen, heel belangrijk. Ongeboren en kleine kinderen zijn mogelijk gevoeliger voor BPA omdat ze nog in ontwikkeling zijn en er wordt dan ook steeds meer gewaarschuwd voor mogelijke stoornissen in de geslachtsontwikkeling bij kleine kinderen door blootstelling aan hormoonverstorende stoffen.
Ftalaten zijn wellicht minder bekend, maar worden gebruikt als weekmakers in plastic, maar ook toegevoegd aan diverse andere producten. Het zijn chemische stoffen die worden toegevoegd aan plasticproducten van bijvoorbeeld PVC om plastic soepel en flexibel te maken. Mede hierdoor vind je ftalaten in producten als speelgoed, plastic zakken en vloeren, maar ook in verzorgingsproducten, schoonmaakmiddelen en luchtverfrissers. Er zijn verschillende soorten ftalaten waar we aan worden blootgesteld in ons dagelijks leven en sommige soorten zijn al bewezen schadelijk voor de gezondheid terwijl er voor andere soorten andere richtlijnen gelden voor dagelijkse blootstelling. Ftalaten worden in verband gebracht met bepaalde soorten kanker, lever- en nierbeschadigingen en verstoring van de hormoonhuishouding met eventuele gevolgen voor het voortplantingssyteem. In mijn optiek is vermijding van alle ftalaten sowieso een goed idee.
Parabenen zijn conserveringsmiddelen gebruikt in verzorgingproducten, zonnebrandmiddelen, geneesmiddelen en zelfs voeding. Deze stoffen versterken de werking van oestrogeen in ons lichaam en werken dus ook hormoonverstorend. Parabenen worden regelmatig in verband gebracht met bepaalde soorten kanker, zoals borstkanker, al blijft dit een omstreden punt. Steeds meer cosmeticamerken bannen de parabenen in hun producten, maar je moet als consument heel erg goed blijven opletten. Als je op het etiket propylparabenen, butylparabenen of bijvoorbeeld methylparabenen ziet staan kun je het product beter laten staan om het zekere voor het onzekere te nemen.
Dat er veel gebruik wordt gemaakt van BPA en ftalaten in plastic betekent niet dat je per direct alle soorten plastic hoeft te vermijden. Er zijn diverse soorten plastic met verschillende toepassingen en sommige soorten zijn echt veiliger in gebruik dan andere soorten. Je kunt zien van welk plastic een product gemaakt is door het driehoekje op het product met daarin een nummer of een afkorting:
- 1 PET of PETE: vooral gebruikt als dun plastic voor flessen voor water en frisdrank, relatief veilig voor eenmalig gebruik, maar bij beschadiging lekken ze hormoonverstorende stoffen en ze kunnen niet tegen hoge temperaturen.
- 2 HDPE: dikke soort plastic, vooral gebruikt als verpakking voor verzorgingsproducten en speelgoed, veilig, ook bij hergebruik.
- 3 PVC: heeft zeer veel toepassingen, bijvoorbeeld gebruikt voor dakgoten, speelgoed, douchegordijnen, zwembandjes en tuinslangen, veel gebruik gemaakt van ftalaten en bij productie komt dioxine vrij, zeker vermijden dus.
- 4 LDPE: vooral gebruikt voor zachte plastic producten zoals plastic tasjes, hoezen, folie en flessen, veilig in gebruik, net als HDPE.
- 5 PP: gebruikt in hard, flexibel plastic voor bijvoorbeeld speelgoed, plastic bakjes en rietjes, veilig in gebruik
- 6 PS: gebruikt voor harder plastic gebruikt voor koffiebekertjes en wegwerpbestek en styrofoam (piepschuim), mogelijkheden tot lekken van schadelijke stoffen zoals styreen en daarom vermijden.
- 7 PC en overig: hard plastic gebruikt voor onbreekbare flessen, bestek, cd’s en dvd’s, veiligheidsbrillen- en helmen, bevat BPA dus vermijden, echter plastic code 7 is een restcategorie en steeds meer soorten biologisch afbreekbaar plastic krijgen ook code 7 en deze soorten zijn wel veilig.
Alhoewel steeds meer overheden en bedrijven actie ondernemen op hormoonverstorende stoffen blijft de Nederlandse overheid dramatisch achter. In Frankrijk is er sinds 2015 een verbod op BPA in voedingsverpakkingen, sinds 2011 is het gebruik van BPA in babyflesjes in heel Europa verboden, in Denemarken wordt zwangere vrouwen geadviseerd en voorgelicht om op te passen voor hormoonverstorende stoffen, Denemarken, België en Canada hebben sinds 2011 ook het gebruik van BPA verboden in voedingsverpakkingen voor baby’s en kleine kinderen en Denemarken heeft sinds 2011 ingesteld dat huidverzorgingsproducten voor baby’s en jonge kinderen geen parabenen mogen bevatten. Nu Nederland nog! Voorlopig is het vooral aan onszelf om op deze zaken te letten. Naast dat je bewuster kunt kiezen voor veiligere soorten plastic en etiketten kunt lezen kun je ook jezelf en anderen voorlichten over de risico’s van deze stoffen en proberen deze stoffen in het dagelijks leven te vermijden. Met onderstaande 10 tips wordt het een stuk eenvoudiger om blootstelling aan hormoonverstorende stoffen in het dagelijks leven te verminderen.
#1 Vermijd plastic bakjes en flesjes
Alhoewel plastic natuurlijk een enorm gemaksproduct is en bijna alles tegenwoordig in plastic verkrijgbaar is, is het allesbehalve goed voor onze gezondheid en zijn plastic bakjes, zakjes en flesjes een enorme bron van zowel ftalaten als BPA. Probeer het eten en drinken uit plastic bakjes, flesjes en bekers (ook de kartonnen bekers met een plastic coating!) dus tot een minimum te beperken door te kiezen voor duurzamere en gezondere alternatieven. Neem je eigen bakje mee en je eigen herbruikbare koffiebeker mee, dat is ook nog eens hartstikke duurzaam!
#2 Vermijd pakken en blikken en kies voor glas
Er is niets mis met af en toe eens kiezen voor voorverpakte voedingsmiddelen, maar probeer hierbij zoveel mogelijk voor glazen verpakkingen te kiezen. Pakken drinken en blikken met groente bevatten een coating van plastic waar, surprise surprise, ook ftalaten en BPA in zit. Niet echt smakelijk dat dit direct in contact komt met jouw eten en drinken. Natuurlijk zit deze coating ook vaak op deksels van glazen potten, maar dit is allicht minder dan bij pakken en blikken. Vers is natuurlijk altijd nog gezonder en probeer ook eens producten verpakkingsvrij te kopen met je eigen potjes en zakjes: dat is natuurlijk helemaal gezond en verantwoord.
#3 Vermijd plastic speelgoed
Vooral met kinderen is het oppassen geblazen. Je probeert je kinderen zo gezond mogelijk op te laten groeien, maar helaas bestaat tegenwoordig de halve baby- en kinderuitzet uit plastic producten. Vooral met speelgoed is het oppassen, want vooral het goedkope speelgoed van plastic bevat nogal wat schadelijke hormoonverstorende stoffen. Omdat kinderen al snel iets kapot maken en producten vaak in hun mond steken is het verstandiger om te kiezen voor duurzamer speelgoed van stevig plastic, hout of ander materiaal. Speelgoed van duurzaam en, zoals de hierboven vermelde soorten, verantwoord plastic zijn natuurlijk ook een optie. Denk hierbij aan bijvoorbeeld Lego en Duplo.
#4 Kies voor glazen, bamboe of aardewerk (baby)servies
Een baby krijgt vanaf de geboorte al voeding en met borstvoeding is het makkelijk bekeken: daar hoef je je geen zorgen te maken over ftalaten of BPA in de verpakking (al wordt er steeds meer bekend over het doorgeven van deze hormoonverstorende stoffen via de borstvoeding). Geef je een fles denk dan goed na over de stoffen in het plastic van de fles of kies voor een ‘ouderwetse’ glazen fles met rubber speen. Ook als de kindjes beginnen met de eerste hapjes is het raadzaam om goed na te denken over het serviesgoed en bestek. Maar al te vaak zie je ontzettend leuk kinderservies in de schappen van melamine: niet doen! Kies voor duurzaam bamboe bestek en serviesgoed van een merk als Zuperzozial of servies van aardewerk.
#5 Kies voor natuurlijke verzorgingsproducten
Sta eens stil bij de enorme hoeveelheid verzorgingsproducten die je op een dag smeert en gebruikt. Van tandpasta tot reinigingsdoekjes en van shampoo tot bodylotion: er gaan wat producten doorheen. Alhoewel het vaak wel iets duurder is, is het beter om voor verzorgingsproducten en cosmetica die in direct contact komen met jouw grootste orgaan, de huid, te kiezen voor de best mogelijke optie. Kies voor natuurlijke producten zonder hormoonverstorende stoffen voor jezelf en jouw gezinsleden.
#6 Was kleding voor gebruik
Het lijkt mij niet meer dan logisch om nieuwgekochte kleding voor gebruik te wassen, maar er schijnen nog steeds veel mensen te zijn die dit niet nodig vinden. Niet alleen is het een beetje onhygiënisch om kleding te dragen wat talloze andere mensen ook al gepast hebben, maar door het hele productieproces voorafgaande aan de verkoop zit de kleding ook vol met schadelijke stoffen. Eén of twee wasbeurten voor het dragen van de kleding is dus absoluut geen overbodige luxe. Hetzelfde geldt natuurlijk voor andere nieuwe producten van stof, zoals knuffels, dekens, lakens, etc.
#7 Verbeter het leefklimaat in huis
Veel gebruiksvoorwerpen zijn bewuster te kiezen waardoor je veel schadelijke stoffen kunt vermijden, maar schadelijke stoffen in meubels zijn iets minder eenvoudig te vermijden. Het is dus heel belangrijk om zeer regelmatig in huis te ventileren. Een goede manier om het leefklimaat verder te verbeteren is om te kiezen voor luchtzuiverende planten in huis.
#8 Vermijd luchtverfrissers en andere chemische luchtjes
Alhoewel ik de geur zelf niet aangenaam vind zijn er veel mensen die gek zijn op luchtverfrissers en ‘lekkere’ luchtjes voor in huis. Niet alleen zijn deze luchtjes enorm overheersend, ze zitten ook vol met schadelijke stoffen. Onlangs besteedde Groen Licht nog aandacht aan deze luchtverfrissers en de conclusie was dat de oplosmiddelen en andere vluchtige organische stoffen schadelijk konden zijn voor de gezondheid en bijdragen aan smogvorming en dus luchtvervuiling. Nergens voor nodig dus, die luchtverfrissers, zet gewoon een raam open.
#9 Kies voor verse, zoveel mogelijk onbespoten, voeding
Als je kiest voor verse biologische producten kies je bewust voor groente en fruit welke minder en met andere bestrijdingsmiddelen zijn behandeld dan producten uit de reguliere teelt. Hiermee vermijd je potentieel hormoonverstorende stoffen en een heleboel andere nare chemicaliën. Naast dat deze producten een stuk beter zijn voor je eigen gezondheid is het minder gebruiken van bestrijdingsmiddelen in de landbouw ook beter voor de bodemkwaliteit en het milieu: win-win dus!
#10 Gebruik natuurlijke schoonmaakmiddelen
Net zoals in verzorgingsproducten vinden we ook in schoonmaakproducten veel parabenen en andere schadelijke stoffen. Deze stoffen verspreid je tijdens het schoonmaken door het huis, komen in de lucht en komen in jouw lichaam via de huid. Niet erg wenselijk dus. Kies eens voor het schoonmaken met ecologische schoonmaakproducten. Deze producten zijn niet alleen beter voor de gezondheid, maar ook voor het milieu. En aan schoonmaakkracht lever je echt niet in, de ecologische producten tegenwoordig ruiken heerlijk en maken fantastisch schoon!
Bron foto 1: Bonnie Kittle @ https://unsplash.com/
Wat een goed en informatief artikel! Heb je ook dat als je uit nieuwsgierigheid het plastic checkt, er ook gewoon zo vaak geen nummer op staat?
Dat heb ik inderdaad ook een aantal keren gehad, maar soms staat het er ook heel erg verborgen op of op een net andere manier. Als ik er geen informatie over kan vinden op het product laat ik het sowieso staan.
Heel duidelijk alles wat iedereen zou moeten weten op een rij! Ik doe het allemaal, maar soms vind ik geen alternatief voor bv bepaalde voeding in blik (kokosmelk bijvoorbeeld). Ik ga ‘m delen!
Ja, dat heb ik ook regelmatig, maar ik zie er niet zo heel veel kwaad in om heel af en toe eens wel iets te kopen in blik. Zolang het maar geen gewoonte wordt. Bedankt voor het delen, heel lief van je :).
Bronnen?
Omdat ik een blog heb vermeld ik niet een uitgebreide bronnenlijst bij elk artikel, maar de informatie is zeker niet uit de lucht gegrepen hoor ?. Deze informatie heb ik door de jaren heen vergaard, maar als je meer wilt weten over dit onderwerp of wilt weten waar de informatie onder andere vandaan komt kun je dit artikel uit de Trouw lezen: http://m.trouw.nl/tr/mobile/article/detail.do?language=nl&navigationItemId=4516&componentId=4321044&title=Brussel-komt-met-lijst-hormoonverstorende-stoffen&navigation=Gezondheid&pageType=articleDetail, of dit artikel van het Voedingscentrum: http://mobiel.voedingscentrum.nl/encyclopedie/hormoonverstorende-stoffen.aspx. Ook is er het afgelopen jaar veel gesproken over hormoonverstorende stoffen in programma’s als Zembla en Radar. Heel interessante rapportages waar naar mijn idee nog wel een vervolg op komt.
Bedankt!
Informatief artikel! Zou goed zijn als fabrikanten andere manieren van verpakken gaan bedenken zonder al deze stoffen!
Inderdaad, ik snap ook niet zo goed waarom dat geen prioriteit heeft. Al heeft een grote producent als Bonduelle wel al de overstap gemaakt naar verpakkingen die bpa-vrij zijn dus dat is een goede stap voorwaarts.