Vorige week werd ik in de supermarkt aangesproken door een vriendelijke jongen die mij graag een paar vragen wilde stellen over genetische modificatie. Nu ben ik daar aardig mee bekend en heb ik daar een uitgesproken mening over dus natuurlijk wilde ik wel een paar vragen beantwoorden. Uit zijn vragen en de uitleg die hij gaf bleek echter dat lang niet iedereen weet wat genetische modificatie is en wat hier de voor- en nadelen van zijn. Dat gaf mij aanleiding om hier eens een keer iets over te schrijven.
Genetische modificatie (GM), ook wel gentechnologie genoemd, is een techniek waarbij de genetische opmaak van een organisme kunstmatig wordt veranderd. Via GM kunnen genen met specifieke eigenschappen wordt toegevoegd aan een organisme (bijvoorbeeld een plant, dier, schimmel of bacterie) om de eigenschappen van het betreffende organisme te veranderen of te verbeteren.
Je kunt je voorstellen dat sommige partijen dit een uitkomst vinden voor bijvoorbeeld hun gewassen en daarom wordt genetische modificatie ook meer en meer toegepast in de reguliere landbouw. Door middel van GM krijgen gewassen bepaalde ‘gunstige’ eigenschappen en GM heeft bepaalde voordelen voor de landbouw:
- Door GM kunnen gewassen beter bestand zijn tegen schimmels en bestrijdingsmiddelen en door een betere weerstand kan het gebruik van bestrijdingsmiddelen bij de teelt ook worden verminderd
- De opbrengst van de oogst kan worden verbeterd. Denk hierbij aan de omvang van de oogst, maar ook de grootte, houdbaarheid en smaak
- De eigenschappen en voedingswaarde van een product kan worden verbeterd. Zo kan zuivel cholesterolverlagend werken en kan men de ondervoeding in de derde wereld aanpakken door het verbouwen van granen met meer voedingswaarde.
- Door het gebruik van GM op bacteriën en schimmels worden bepaalde stoffen zoals vitaminen en aroma’s aangemaakt. Op deze wijze worden al veel medicijnen gemaakt.
Het willen verbeteren van de eigenschappen van gewassen is niets nieuws. Al eeuwenlang is het verbeteren van de oogst en de kwaliteiten van gewassen van essentieel belang in de landbouw. Voorheen gebeurde dit voornamelijk door het kruisen van gewassen om bepaalde eigenschappen te verbeteren. Sinds enkele jaren neemt echter de interesse in en het gebruik van GM razendsnel toe. GM vindt al op grote schaal plaats bij de teelt van maïs en soja, al wordt het grootste gedeelte van deze teelt gebruikt in veevoer. Geleidelijk aan worden GM en genetisch gemodificeerde producten ook in Nederland geïntroduceerd.
En juist deze introductie van GM in Nederland zorgt de laatste jaren voor flink wat discussie. Want alhoewel GM een aantal voordelen heeft bij de teelt van gewassen is het gebruik van GM niet zonder gevolgen. De weerstand tegen GM wordt vaak nog afgedaan als ouderwets en irrationeel. Zelfs het Voedingscentrum geeft een weinig objectief beeld van GM. Zij noemen flink wat voordelen, maar de nadelen zijn met een vergrootglas te zoeken in hun artikel. De enige opmerking die zij maken over de weerstand tegen GM is dat de tegenstanders van GM vinden dat het de natuur uit zijn balans haalt. Er zijn echter nog wel een aantal andere nadelen verbonden aan GM:
- Er kan eventuele kruisbestuiving plaatsvinden tussen GM gewassen en niet-GM gewassen, wat ervoor zorgt dat de zuiverheid van niet-GM gewassen wordt aangetast.
- Diezelfde kruisbestuiving kan wellicht op lange termijn leiden tot een volledige verandering in genetische opmaak van gehele soorten gewassen. De gewassen die wij nu kennen bestaan dan simpelweg niet meer.
- Niet alle veranderingen aan een gewas zijn positief. Door GM kan een gewas bijvoorbeeld bepaalde allergene kwaliteiten verkrijgen. Wanneer bijvoorbeeld bepaald eigenschappen van een noot worden gebruik om soja te verbeteren kan de soja ineens allergische reacties oproepen bij onvermoedende consumenten.
- Er is weinig bekend over de lange termijneffecten van GM op het milieu, de volksgezondheid en de gewassen zelf en wat er tot nu toe bekend is stemt niet erg positief.
- Uit onderzoek is gebleken dat GM mogelijk kankerverwekkend kan zijn en hier is lang nog niet genoeg over bekend.
In Nederland mogen genetisch gemodificeerde voedingsmiddelen worden verkocht mits ze veilig zijn verklaard door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA). Het product moet dan minstens zo veilig en gezond zijn als het originele product. Als er meer dan 0.9% van een genetisch gemodificeerd ingrediënt in een product zit moet dit wettelijk op het label vermeld worden. Biologische producten zijn sowieso vrij van genetische modificatie, maar het kan wel voorkomen dat bepaalde biologische gewassen door kruisbestuiving toch tot een bepaalde hoogte genetisch gemodificeerd zijn. Dit is in de biologische landbouw acceptabel zolang de genetisch gemodificeerde bestanddelen in een product onder de 0.9% blijven en de producent hier een goede verklaring voor kan geven. Het Voedingscentrum laat weten dat men niet bang hoeft te zijn voor gentech in producten die door dieren worden geleverd (melk, eieren, vlees) omdat het genetisch gemodificeerde veevoer in de darmen van de dieren wordt afgebroken. Hier is men echter nog niet helemaal over uit, ondanks de mening van het Voedingscentrum, dus op dit gebied kan er nog geen uitsluitsel worden gegeven.
Zoals ik ook de jongen in de supermarkt heb laten weten ben ik zelf heel kritisch als het aankomt op GM en ik vind het dan ook heel jammer dat zo weinig mensen hier over ingelicht zijn en hier mee bezig zijn. Dat is ook niet verwonderlijk omdat men zelf heel actief op zoek moet gaan om hier meer over te weten te komen. Genetische modificatie zal een steeds grotere rol spelen in onze dagelijkse voedselvoorziening en het is voor iedereen van belang, zowel voor je gezondheid, het milieu en de organismen zelf, om hier eens bij stil te staan. Het staat iedereen vrij om zijn eigen mening hierover te vormen, maar laat dit dan wel een weloverwogen keuze zijn. Als je meer wilt weten over de verregaande invloed van GM op landbouw, voedseldiversiteit en gezondheid in Amerika kan ik aanraden om de documentaire GMO OMG te kijken.
Bron foto 2: http://loesje.org/