De zin en onzin van keurmerken: biologische voeding

Er is de laatste tijd heel veel te doen om het enorme woud aan keurmerken dat ondertussen is ontstaan om naar consumenten te communiceren dat een product toch echt wel veilig/biologisch/fairtrade/lokaal/gezondheid/’vul-zelf-maar-in’ is. Door deze enorme hoeveelheid keurmerken is het soms moeilijk om het kaf van het koren te scheiden. Welke keurmerken zijn inhoudelijk nu echt interessant en zeggen iets over het product en welke keurmerken bieden eigenlijk alleen een vals gevoel van zekerheid en betekenen inhoudelijk eigenlijk niet zoveel? Vanaf vandaag begin ik de nieuwe reeks ‘de zin en onzin van keurmerken’ waarin ik elke editie een specifieke groep keurmerken onder de loep zal nemen. Vandaag begin ik met een overzicht en uitleg van alle keurmerken voor biologische voedingsproducten.

Ik zal beginnen met een uitleg over biologische producten want alhoewel het aanbod aan biologische producten sterk is toegenomen de laatste jaren bestaat er nogal eens wat verwarring over wat biologisch nu precies inhoudt. Bij biologische productie wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met milieu, mens en dier. De voorschriften die stellen in hoeverre er rekening wordt gehouden met deze factoren verschillen per keurmerk, maar de Europese overheid heeft een aantal regels opgesteld waar deze producten die de kreet biologisch dragen aan moeten voldoen. Zo moet voor deze producten onder andere:

• minimaal 95% uit biologische ingrediënten bestaan
• duidelijk zijn waar de ingrediënten vandaan komen
• geen chemische bestrijdingsmiddelen zijn gebruikt
• geen kunstmest zijn gebruikt
• bij de productie van vlees rekening worden gehouden met dierenwelzijn

Voor een uitgebreider overzicht van waar een biologisch product precies aan moet voldoen vind je een handig artikel op de website van Het Voedingscentrum. In dit artikel vind je niet alleen de specificaties per branche, maar bijvoorbeeld ook welke E-nummers zijn toegestaan in biologische producten. De term biologisch is een wettelijk beschermde term, ieder bedrijf dat biologische producten wil produceren, verwerken, verpakken, importeren, verhandelen of opslaan moet hiervoor gecertificeerd zijn. Het instituut Skal is door de overheid aangesteld als toezichthouder voor de betrouwbaarheid van biologische producten in Nederland. Zij houden toezicht op de naleving van de eerder genoemde regels.

Europees keurmerk voor biologische landbouw

Als we het dan toch over Skal hebben dan is het allereerste keurmerk dat aan de orde komt natuurlijk het groene blaadje. Dit logo is het Europees keurmerk voor biologische landbouw en producten met dit logo voldoen aan de eerder besproken richtlijnen voor milieu en dierenwelzijn. Het logo werd in 2010 geïntroduceerd en is vanaf 2012 verplicht voor alle biologische producten. Elk voorverpakt product uit de EU dat de term biologisch draagt heeft dit keurmerk. Naast dit Europees keurmerk voor biologische landbouw dragen veel producten nog nationale of regionale keurmerken die garant staan voor de biologische oorsprong.

EKO

Het EKO-keurmerk is het Nederlandse keurmerk voor biologische landbouw. Het logo garandeert dat het product is geteeld zonder chemische bestrijdingsmiddelen, genetische modificatie en kunstmest en daarnaast let het op dierenwelzijn. Het EKO-keurmerk is een keurmerk dat producten kunnen dragen naast het Europees keurmerk voor biologische landbouw. Zoals EKO zelf aangeeft gaat het keurmerk verder waar de wetgeving ophoudt: het EKO-keurmerk dient ook om aan te geven dat de producent over duurzaamheid in al zijn aspecten transparant wil zijn en EKO laat hierin de ruimte voor eigen motivatie en invulling van duurzaamheid. Er is een EKO-code opgesteld voor verdere verduurzaming, maar de eigenlijke invulling van duurzaamheid binnen het bedrijf is dus niet vastgelegd en varieert dus tussen bedrijven die het EKO-keurmerk dragen.

Demeter

Demeter is het keurmerk voor de biologisch-dynamische landbouw. In deze vorm van landbouw wordt voldaan aan de biologische eisen, maar men gaat verder dan dat. In de biologisch-dynamische landbouw wordt rekening gehouden met de samenhang tussen mens, plant, dier, bodem en kosmos en de eisen voor dit keurmerk zijn vele malen strenger dan voor elk ander biologisch keurmerk. Zo zijn er aanvullende normen gesteld voor onder andere vruchtwisseling, mestgebruik, veevoeding, bemesting en compostering, diervriendelijkheid en verpakkingen. Er is bij bedrijven die het Demeter keurmerk dragen grote aandacht voor het milieu, natuurontwikkeling, dierenwelzijn en sociale en economische vernieuwingen.

Milieukeur

Alhoewel je bij het zien van dit logo misschien denkt dat het iets zegt over de biologische afkomst van het product is het keurmerk van Stichting Milieukeur geen garantie van biologische oorsprong. Stichting Milieukeur heeft criteria opgesteld voor milieubelasting in zowel de veeteelt als de landbouw en alhoewel ze als milieukeurmerk betrouwbaar zijn is het geen indicator voor biologische producten waar factoren als dierenwelzijn en afkomst van ingrediënten belangrijk zijn.

BIO+

Dit logo is niet zozeer een keurmerk als wel een lijn van biologische producten die los van elkaar allemaal het Europees keurmerk voor biologische landbouw en eventueel het EKO-keurmerk dragen. Het is daarmee een eenvoudige manier om biologische producten in het assortiment te herkennen, maar zegt op zichzelf niets over de biologische oorsprong van het product. De producten van BIO+ zijn te koop in meer dan 2500 supermarkten in Nederland, waaronder de PLUS, Jumbo, Coop, DekaMarkt, Vomar, Dirk, Spar en Marqt.

AH Biologisch

Net als BIO+ zegt het logo AH Biologisch op zichzelf niets over het desbetreffende product. Het AH Biologisch label maakt de biologische producten van dit huismerk herkenbaar, maar elk afzonderlijk product in de lijn moet alsnog voorzien zijn van een officieel biologisch keurmerk.

Andere Europese biologische keurmerken

Net zoals wij in Nederland onze eigen controles uitvoeren hebben andere Europese landen ook zo hun eigen keurmerken voor biologische producten. Zo vind je op Duitse producten uit de biologische landbouw het Bio-Siegel, op Belgische producten het Bio-garantielabel en op Franse producten het AB of Agriculture Biologique logo welke worden toegekend wanneer er aan de minimale EU-eisen voor biologische landbouw wordt voldaan. Soms hebben de keurmerken nog extra kwaliteitseisen en daardoor zijn deze keurmerken goed vergelijkbaar met het Nederlandse EKO-keurmerk.